RENCANA
PELAKSANAAN PEMBELAJARAN
KELAS VIII SEMESTER GANJIL
Disusun Oleh :
Nama : Paskagitaning Darmastuti
NIM : 2601411024
Rombel : 01
Prodi
: Pendidikan Bahasa dan Sastra
Jawa
FAKULTAS BAHASA
DAN SENI
UNIVERSITAS
NEGERI SEMARANG
2014
RENCANA PELAKSANAAN
PEMBELAJARAN
(RPP)
NamaSekolah : SMP
Kelas/Semester :
VIII/Ganjil
Mata Pelajaran : Bahasa Jawa
Topik :
Ceriita Legenda
Alokasi Waktu : 2 x pertemuan (4 jam)
A. Kompetensi Inti
1.
Menerima,menjalankan,
dan menghargai ajaran agama yang dianut
2.
Menunjukkan perilaku
jujur, disiplin, tanggung jawab, santun, peduli, dan percaya diri dalam
berinteraksi dengan keluarga, teman, guru, dan tetangganya
3. Memahami pengetahuan faktual dengan cara mengamati dan menanya
berdasarkan rasa ingin tahu tentang dirinya, makhluk ciptaanTuhan dan
kegiatannya, dan benda-benda yang dijumpainya di rumah, di sekolah, dan tempat
bermain
4.
Menyajikan
pengetahuan factual dalam bahasa yang jelas, sistematis dan logis, dalam karya
yang estetis, dalam gerakan yang mencerminkan anak sehat, dan dalam tindakan
yang mencermikan perilaku anak beriman dan berakhlak mulia.
B. Kompetensi Dasar dan Indikator
Kompetensi
Dasar
|
Indikator
|
1.1 Menerima
anugerah Tuhan Yang Maha Esa berupa bahasa Jawa sebagai bahasa Ibu yang
mendukung bahasa Indonesia sebagai bahasa persatuan dan kesatuan bangsa
1.2 Menerima anugerah tuhan berupa bahasa Jawa
dengan memanfaatkannya sebgai sarana komunikasi/ bahas pergaulan etnik.
|
1.1.1 Terbiasa berdoa
kepada Tuhan Maha Esa sebelum peserta didik
melaksanakan pembelajaran teks cerita legenda
1.1.2 Menghargai
dan mensyukuri keberadaan bahasa Jawa sebagai sarana mempelajari teks cerita legenda
|
2.1
Menghargai dan
menghayati perilaku jujur, disiplin, tanggung jawab, peduli (toleransi,
gotong royong), santun, percaya diri dalam menyampaikan informasi atau
menanggapi berbagai hal/keperluan sesuai dengan tata krama Jawa
2.2
Menunjukkan perilaku
berbahasa yang santun yang ditunjukkan dengan ketepatan penggunaan ragam
bahasa (unggah-ungguh basa).
2.3
Menunjukkan perilaku
tindakan, dan perbuatan yang mencerminkan kepribadian Jawa.
|
2.1.1 Terbiasa membantu teman
sejawat dalam memecahkan masalah.
2.1.2 Terbiasa menyampaikan pendapat dalam pemecahan masalah dengan santun
2.1.3 Terbiasa menggunakan kata-kata yang tidak menyinggung
perasaan orang lain.
2.1.4 Mengikuti kegiatan diskusi dengan disiplin
2.1.5 Terbiasa bersikap jujur
dalam berkarya
|
3.1 Memahami
isi teks cerita legenda
|
3.1.1
Mendengarkan wacana
dengaran cerita legenda
3.1.2
Mengartikan kata-kata
yang dianggap sukar
3.1.3
Menjawab pertanyaan
dalam ragam krama
3.1.4
Mendiskusikan isi
legenda
3.1.5
Mengungkapkan
nilai-nilai luhur yang terdapat dalam legenda secara tertulis
|
4.1 Menceritakan
kembali cerita legenda
|
4.1.1 Membaca pemahaman teks legenda
4.1.2 Mendiskusikan arti kata-kata
yang dianggap sulit dalam teks legenda
4.1.3Menjawab pertanyaan bacaan dengan
ragam krama
4.1.4Menuliskan pokok-pokok isi bacaan
teks legenda
4.1.5 Menceritakan kembali teks legenda secara
lisan dalam ragam krama
|
C. Tujuan Pembelajaran
1.
Selama dan setelah
proses pembelajaran siswa memilki sikap khusuk dalam berdoa
2.
Selama dan setelah
proses pembelajaran siswa memiliki sikap perilaku jujur, disiplin tanggung
jawab, santun, peduli, dan percaya diri dalam berinteraksi dengan keluarga ,
teman, guru, dan tetangga
3.
Setelah mendengarkan
siswa dapat memahami isi, memperagakan tokoh dongeng dalam bahasa Jawa, membaca
dongeng dengan lafal dan intonasi yang benar, dan menulis ringkasan dongeng
dengan bahasa yang santun dan ejaan yang benar
D. Materi Pembelajaran
1. Pengertian Legenda
2.
Unsur Instrinsik Legenda
3. Teks dengaran legenda “Timun Emas”
E. Strategi/Metode/Pendekatan Pembelajaran
Pendekatan
Saintifik
Metode ilmiah,
pemodelan, tanya jawab, diskusi, bermain peran, penugasan, dan analisis
kesalahan berbahasa
E.
Media
Pembelajaran
Media : Slide gambar, video cerita legenda Timun
Emas
Alat : LCD, laptop, speaker
Sumber : internet dan buku referensi lainnya.
F.
Sumber
Belajar
Endang
dan Esti. 2013. Bahan
Ajar Bahasa Jawa
SD Berbasis Folklore Lisan.
Semarang: FBS Unnes
F. Kegiatan Pembelajaran
Pertemuanpertama (2X40menit)
KEGIATAN
|
DESKRIPSI
KEGIATAN
|
ALOKASI WAKTU
|
Metode/ Teknik
|
Pendahuluan
|
KegiatanAwal
-
Peserta didik mengucapkan salam kepada guru
- Salah satu peserta didik membaca
teks doa dalam bahasa Jawa, siwa lain menirukan (ucapan syukur atas berkah
yang diberikan-Nya)
- Peserta didik dan guru bertanya
jawab tentang dongeng yang pernah didengarkan. Misalnya, Sapa sing wis tau ngrungokke legenda? Ana ing endi? Legenda apa?
Pitutur apa kang ana ing legenda mau?, dan sebagainya.
- Peserta didik menperhatikan
penjelasan guru tentang tujuan pembelajaran
|
5 menit
|
Apersepsi
Ceramah
|
Inti
|
KegiatanInti
Mengamati:
Peserta didik mendengarkan wacana dengaran cerita legenda.
|
30menit
|
Modeling
Tanya Jawab
Diskusi
Penugasan
Presentasi
|
Menanya:
Peserta didik bertanya jawab tentang kata-kata yang dianggap
sulit yang terdapat wacana dengaran cerita legenda
|
|||
Mengumpulkan Informasi:
Peserta didik berdiskusi tentang pokok-pokok isi legenda.
|
|||
Mengasosiasi:
Peserta didik berlatih menuliskan pokok-pokok isi legenda
yang didengarkan
|
|||
Mengkomunikasikan
Peserta didik mengungkapkan isi legenda yang didengarkan secara
tertulis
|
|||
Penutup
|
KegiatanAkhir
1.
Peserta didik
dan guru menyimpulkan pembelajaran dari segi keterampilan mendengarkandan
berbicara.
2.
Peserta didik dan
guru melakukan kegiatan refleksi.
3.
Peserta didik
mengucapkan terima kasih kepada guru.
|
10menit
|
Refleksi
|
G.
PENILAIAN
Penilaian
Proses
No
|
Aspek yang
Dinilai
|
Teknik
Penilaian
|
Waktu
Penilaian
|
Instrumen
Penilaian
|
Keterangan
|
1
2
3
4
|
Religius
tanggung jawab
santun
peduli
|
Pengamatan
|
Proses
|
Lembar
pengamatan
|
Sebagai
masukan mapel agama dan PPKn
|
Lembar Pengamatan
Nama Siswa
|
Religius
|
Tanggung Jawab
|
Santun
|
Peduli
|
K C
B A
|
K C
B A
|
K C
B A
|
K C
B A
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Keterangan
K: Kurang
C: Cukup
B: Baik
A: Amat baik
H.
Pedoman
Penskoran
Soal
no. 1
Kriteria Penilaian Tes
Rumpang
No. Soal
|
Rentang Skor
|
Bobot
|
Skor
x bobot
|
|
Benar
(1)
|
Salah
(0)
|
|||
1
2
3
4
5
|
|
|
20
20
20
20
20
|
20
20
20
20
20
|
|
100
|
100
|
Soal
no. 2
Kriteria Penilaian Tes
berbicara
No
|
Aspek
Penilaian
|
Rentang
Skor
|
Bobot
|
Skor
x bobot
|
||||
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
||||
1.
2.
3.
4.
5.
|
Diksi yang sesuai unggah-ungguh berbahasa
Pelafalan
Intonasi
Ekspresi
Kelancaran
|
|
|
|
|
|
8
6
2
2
2
|
40
30
10
10
10
|
|
Jumlah
|
20
|
100
|
I. PENILAIAN PROSES DAN HASIL BELAJAR
Indikator
Pencapaian Kompetensi
|
Teknik
Penilaian
|
Bentuk
Penilaian
|
Instrumen
|
Menjelaskan
isi legenda
|
Tes tertulis
|
Tes isian
singkat
|
1
|
Memperagakan
tokoh dalam legenda
|
Tes perbuatan
|
Bermain peran
|
2
|
MATERI TEKS
TIMUN EMAS
“TIMUN
MAS”
Ing pasinaon iki, para siswa
kasuwun nyemak sandiwara crita rakyat kanthi irah-irahan Timun Mas. Sawise
nyemak, para siswa mangsuli pitakon sing wis cumawis ing lembar pitakonan.
Semaken sandiwara crita rakyat
iki kanthi premati!
TIMUN MAS
(Musik 1)
ADEGAN 1
ING SAWIJINING DESA ANA PAK TANI
LAN GARWANE SING TANSAH URIP AYEM TENTREM. NANGING KEKARONE DURUNG DIPARINGI
PUTRA SANAJAN WIS SANGANG TAUN OMAH-OMAH. PAK TANI LAN BU TANI ORA KANDHEG
ANGGONE DONGA MARANG GUSTI KANG MAHA AGUNG, SUPAYA DIPARINGI PUTRA. (Musik 2)
|
|||
|
Pak Tani
|
:
|
Bu, kapan ya awake dhewe duwe
anak? Supaya omah iki regeng.
|
|
Bu Tani
|
:
|
Iya Pak. Ibu uga kepingin bisa
momong anak. Ketoke awake dhewe ya ora leren anggone donga lan ngupaya.
Nanging kok tetep durung diparingi ya.
|
|
Pak Tani
|
:
|
Ya sing sabar wae Bu.
|
|
Bu Tani
|
:
|
Pak, aku krungu pawarta yen ing
gunung Siwi kae ana raseksa sekti, sapa ngerti raseksa iku bisa mujudake
kekarepane dhewe. Piye yen awake dhewe njajal mrana pak?
|
|
Pak Tani
|
:
|
Sejatine aku ora pati percaya
karo bab kaya mangkono. Nanging ya ora ana salahe yen awake dhewe njajal
mrana Bu. Ya wis sesuk awake dhewe budhal mrana ya.
|
ADEGAN 2
DINA CANDHAKE, PAK TANI LAN BU
TANI LUNGA MENYANG GUNUNG SIWI.
(Sound effect menyeramkan)
|
|||
|
Raseksa
|
:
|
Ha..ha..ha..apa perlumu mara mrene
he manungsa?
|
|
Pak Tani
|
:
|
Kula anu badhe nyuwun pitulungan.
|
|
Raseksa
|
:
|
Pitulungan apa?
|
|
Pak Tani
|
:
|
Kula kepingin gadhah anak, sampun
sangang taun anggenipun kula omah-omah nanging ngantos sakmenika dereng
dipunparingi.
|
|
Raseksa
|
:
|
Ha..ha..ha..ya aku bakal mujudake
pepinginanmu nanging kanthi sarat.
|
|
Bu Tani
|
:
|
Menapa saratipun?
|
|
Raseksa
|
:
|
Yen anakmu lair lanang, openana
salawase. Nanging yen anakmu lair wadon, nalika umure wis ngancik pitulas
taun kudu mbokwenehna aku.
|
|
Bu Tani
|
:
|
Menapa wonten sarat sanesipun
kejawi menika?
|
|
Raseksa
|
:
|
Gelem apa ora? Yen ora lungaa
saka kene!
|
|
Bu Tani
|
:
|
Eng... Nggih... sampun, kula
sarujuk.
|
|
Raseksa
|
:
|
|
|
Pak Tani
|
:
|
Nggih matur nuwun.
(Musik 3)
|
ADEGAN 3
PAK TANI LAN BU TANI NINDAKAKE
APA SING DIKANDHAKAKE DENING RASEKSA SEKTI. WIJI TIMUN IKU DITANDUR ING LATAR
OMAHE, SAYA SUWE WIJI TIMUN IKU UWOH. NANGING WOHE TIMUN SEJE KARO TIMUN
PADATAN AMARGA WIJI TIMUN IKU UWOH DADI TIMUN MAS.
|
|||
|
Bu Tani
|
:
|
Pak pak, iki kok timune seje karo
timun biasane.
|
|
Pak Tani
|
:
|
Seje piye Bu?
|
|
Bu Tani
|
:
|
Iki lho dipirsani. Rupane kuning
kaya emas.
|
|
Pak Tani
|
:
|
Iya Bu, gek gedhe banget Bu.
|
|
Bu Tani
|
:
|
Jajal dibuka Pak.
|
|
Pak Tani
|
:
|
Ya sek. PAK TANI BANJUR MBUKA
TIMUN IKU
|
|
Bu Tani
|
:
|
Elah dalah. Bayi Pak!
|
|
Pak Tani
|
:
|
Iya Bu. Ayune! Piye yen dijenengi
Timun Mas?
|
|
Bu Tani
|
:
|
Iya Pak sarujuk. Ya wis ayo ndang
digawa mlebu.
|
|
|
|
(Musik 4)
|
ADEGAN 4
PITULAS TAUN SAWISE. SOUND EFFECT
TIMUN MAS NGANCIK DHIWASA.
DHEWEKE DADI KENYA KANG SULISTYA ING WARNA LAN LUHUR BEBUDENE.
|
|||
|
Pak Tani
|
:
|
Bu saya suwe anake dhewe kok saya
ayu ya.
|
|
Bu Tani
|
:
|
Iya Bu. Dheweke uga dadi bocah
sing manut marang wong tuwa.
|
|
Pak Tani
|
:
|
Aku mongkok tenan karo anake
dhewe Bu!
|
|
Bu Tani
|
:
|
Semana uga aku Pak. Nanging Pak,
aku dadi kelingan janjine awake dhewe marang raseksa ing Gunung Siwi kae.
|
|
Pak Tani
|
:
|
Iya Bu. Aku uga bingung. Aku ora
lila yen anake dhewe dipangan dening raseksa kae.
|
ADEGAN 5
DUMADAKAN RASEKSA SAKA GUNUNG
SIWI TEKA.
|
|||
|
Raseksa
|
:
|
Ha..ha..ha.. He manungsa metua!
Wis pitulas taun aku ngenteni saiki tak tagih janjimu. Ha..ha..ha
|
|
Bu Tani
|
:
|
SAKA NJERO OMAH BU TANI TANSAH
KEWEDEN. Piye Pak? Raseksa iku wis teka.
|
|
Pak Tani
|
:
|
Wis Bu aja wedi. Ayo metu
diadhepi wong loro.
Ndhuk, mlebua ing njero senthong. PAK TANI LAN BU TANI BANJUR METU
NEMONI RASEKSA IKU.
|
|
Raseksa
|
:
|
He manungsa endi anakmu?
|
|
Bu Tani
|
:
|
Pangapunten, kula nyuwun wekdal
sedinten malih. Ngenjang panjenengan mriki malih kemawon. Kula janji ngenjang
Timun bakal kula pasrahaken.
|
|
Raseksa
|
:
|
Ya, sesuk aku bakal mrene maneh.
Nanging aja nganti kowe mblenjani janji. Titenana yen kowe mblenjani janji.
Ha..ha..ha (Musik 5)
|
ADEGAN 6
WENGINE PAK TANI LAN BU TANI
NYRITAKAKE LELAKONE MBIYEN BABAGAN ASAL-USULE TIMUN MAS LAN JANJINE PAK TANI
LAN BU TANI MARANG RASEKSA SEKTI SAKA GUNUNG SIWI. (Sound effect jangkrik)
|
|||
|
Timun Mas
|
:
|
Kula boten purun ndherek raseksa
menika Pak.
|
|
Pak Tani
|
:
|
Iya Ndhuk Bapak lan Ibu uga ora
lila kowe dipangan raseksa kae.
|
|
Timun Mas
|
:
|
Lajeng kados pundi Pak Bu?
|
|
Bu Tani
|
:
|
Ndhuk, mau nalika Ibu menyang
pasar, Ibu kepethuk karo wong tuwa sing mangerteni kahanane awake dhewe. Ibu
ya ora ngerti saka ngendi dununge. Nanging wong tuwa mau maringi wiji timun,
dom, lan trasi iki.
|
|
Timun Mas
|
:
|
Menika kangge menapa Bu?
|
|
Bu Tani
|
:
|
Balangna siji mbaka siji
barang-barang iki nalika raseksa iku ngoyak awakmu.
|
|
Pak Tani
|
:
|
Iya Ndhuk, sesuk esuk kowe kudu
lunga saka kene kanthi nggawa tetelu barang iki.
|
|
Timun Mas
|
:
|
Nggih Pak.
|
|
Pak Tani
|
:
|
Ya wis saiki mrana ndang turu.
(Musik 6)
|
ADEGAN 7
ESUK UMUN-UMUN SADURUNGE RASEKSA
TEKA, TIMUN MAS PAMIT KARO BAPAK LAN IBUNE.
ORA LET SUWE, RASEKSA SEKTI TEKA
ING OMAHE PAK TANI LAN BU TANI SAPERLU NAGIH JANJI.
|
|||
|
Raseksa
|
:
|
He manungsa aku teka nagih
janjimu. Endi anakmu Timun Mas?
|
|
Pak Tani
|
:
|
E nganu Timun...
|
|
Raseksa
|
:
|
Wis ora susah kakehan wuwus. Aku
ora bisa nampa alesanmu. Saiki endi Timun Mas? Endi?!
|
RASEKSA IKU RUMANGSA DIAPUSI KARO
PAK TANI LAN BU TANI BANJUR NGOBRAK-ABRIK OMAHE SAPERLU NGGOLEKI TIMUN MAS.
NANGING TETEP ORA KETEMU.
AMARGA ORA LILA YEN OMAHE
DIOBRAK-ABRIK DENING RASEKSA, TIMUN MAS MARANI OMAHE.(SOUND EFFECT RASEKSA
LAN OMAH DIOBRAK-ABRIK)
|
|||
|
Timun Mas
|
:
|
Heh raseksa ! Iki aku Timun Mas.
Sing mbok karepke aku. Aja kok-obrak-abrik omahku!
|
|
Raseksa
|
:
|
Ha..Ha..Ha..wis pitulas taun aku
ngenteni kowe. Saiki wis wayahe kowe melu aku, kaya janji wong tuwamu marang
aku.
|
|
Timun Mas
|
:
|
Emoh ! aku ora bakal melu karo
kowe.
|
|
Raseksa
|
:
|
Heh Timun! Wani-wanine kowe ora
gelem melu aku! Sing jenenge janji kuwi kudu ditetepi.
|
TIMUN MAS BANJUR MLAYU TANPA
MANGSULI PITAKONAN RASEKSA MAU. NGERTI YEN DIAPUSI TIMUN MAS, RASEKSA BANJUR
NGOYAK TIMUN MAS.
|
|||
|
Raseksa
|
:
|
Arep mlayu menyang endi, kowe
Timun Mas?!
|
|
Timun Mas
|
:
|
Heh Raseksa ! tampanana wiji
timun iki!
|
|
Raseksa
|
|
Lhoh kok akeh banget timun ing
kene. Hmmm.. (Sound effect mangan timun kraus kraus) . RASEKSA MANGAN TIMUN
NGANTI ORA KELINGAN YEN TIMUN MAS WIS MLAYU ADOH.
Lhoh ning endi Timun Mas? Timun
entenana aku...!
|
RASEKSA BANJUR NGOYAK TIMUN MAS.
JANGKAHE RASEKSA IKU AMBA BANGET, MULA SANAJAN TIMUN MAS WIS MLAYU BANTER
NANGING RASEKSA IKU GAMPANG ANGGONE NEMOKAKE DHEWEKE.
|
|||
|
Raseksa
|
:
|
Ketemu kowe Timun Mas ! Saiki
kowe ora bisa lunga menyang endi-endi! Ha..ha..ha
|
|
Timun Mas
|
:
|
TIMUN MAS GRAGAPAN BANJUR
MBALANGAKE DOM MARANG RASEKSA. Heh raseksa elek! Tampanana iki maneh!
|
|
Raseksa
|
:
|
Aaa.. apa iki? Kok
nyubles-nyubles awakku. RASEKSA UWET NGUPAYAKAKE METU SAKA WIT-WITAN KANG
KEBAK ERI. SAWISE KASIL BISA METU, RASEKSA NGOYAK TIMUN MAS MANEH
|
|
Timun Mas
|
:
|
TIMUN MAS KAGET DENE RASEKSA BISA
UWAL SAKA WIT-WITAN KANG KEBAK ERI. DHEWEKE BANJUR MBALANGAKE GAMANE SING
PUNGKASAN.
Yen wiji timun lan dom ora mempan
ing awakmu. Trasi iki bakal nyirnakake kowe. Tampanana trasi iki!!!
|
|
Raseksa
|
:
|
Aaaaaaaaaaa....
|
RASEKSA
BANJUR KELEM ING LENDHUT SING KAGAWE SAKA TRASI MAU. PUNGKASANE, TIMUN MAS
BISA BALI MENYANG OMAHE LAN URIP MULYA KARO KALUWARGANE.
Sawise
nyemak sandiwara crita rakyat Timun Mas mau , wangsulana pitakonan-pitakonan
sing wis cumawis ing lembar pitakonan lan critakna maneh crita rakyat Timun
Mas nganggo basamu dhewe!
|
Instrumen Penilaian
Teks
dengaran legenda “Timun Emas”
Nama :
.....................................................
Kelas :
.....................................................
No.Absen :
.....................................................
A.
Wangsulana kanthi patitis!
1.
Punapa irah-irahanipun carios kalawau?
2.
Wonten pundi papan kadadeyan carios kalawau?
3.
Sinten kemawon paraga wonten ing carios kalawau?
4.
Wong tuwa maringi Bu Tani napa kemawon kagem nylametake Timun Emas?
5.
Punapa piweling ingkang saged kokpethik saking carios wau?
B.
Paragakna
crita mau karo kanca-kancamu! Ana sing
dadi Timun
Emas, ana sing
dadi Bapak
lan Ibuu Tani, lan
sing dadi Raseksa. Nalika maragakake aja lali nggatekake pocapan, unggah-ungguh, lan
polatane. Sing ora maragakake nyathet pocapan lan polatane sing salah lan tembung-tembunge sing ora trep karo unggah-ungguh basa.
Semarang,
Juni 2014
Kepala
Sekolah Guru Mata Pelajaran Bahasa Jawa
.................................................... .................................................
NIP. NIP.
Kelemahan dan kelebihan media audio dan teks dalam cerita legenda “Timun
Emas”.
Kelebihan media audio:
1. Penggunaan media audio dianggap
sebagai bagian pembelajaran yang tidak membosankan.
2. Media tersebut melatih ketajaman
pendengaran peserta didik.
3. Hasilnya lebih mudah untuk
dimengerti peserta didik.
Kelebihan teks:
1. Dalam hal biaya terjangkau
2. Mudah digunakan dimana saja
3. Mudah dicari dan diipergunakan
Kelemahan media audio:
1. Media audio sudah jarang dilirik
pengajar, karena sekang yang menarik adalah media audiovisual.
2. Setiap sekolah harus mempunyai
peralatan yang mendukung untuk menggunakan media tersebut.
Kelemahan teks:
1. Ketertarikan peserta didik dengan
media teks kurang
2. Cenderung membosankan
3. Tidak mudah dipahami
Tidak ada komentar:
Posting Komentar